
Kręte schody przy zbiegu ulic Klasztornej i Krakowskiej w Kazimierzu Dolnym wiodą do kościoła i Klasztoru Reformatów. Masyw świątyni góruje na wzgórzu, a biały mur ogrodzenia nadaje mu cechy warowni. Według najdawniejszych przekazów z kronik oo. franciszkanów reformatów, w miejscu obecnej kaplicy św. Rocha i Sebastiana, znajdowało się pogańskie miejsce kultu czarnego koguta, a w miejscu dzisiejszego klasztoru było pogańskie cmentarzysko. Jednak już w wiekach średnich rozwijał się w tym miejscu kult Matki Boskiej. Stojąca na osuwającym się wzgórzu budowla z kamienia wapiennego wielokJednonawowy kościół zbudowano na Plebaniej Górze (zwanej w dawnych wiekach Wietrzną Górą) w 1591 roku. Ufundowali go kazimierscy patrycjusze, m.in. Mikołaj Przybyła. Niewielka budowla stanęła za miejską wieżą strażniczą przekształconą na dzwonnicę. W 1628 roku sprowadzono tutaj reformatów, którzy aż do 1785 roku konsekwentnie powiększali świątynię i sąsiednie budynki. Klasztor z dużym wirydarzem wzniesiono w 1645 roku. Budowla wielokrotnie poddawana była przebudowom. Podczas powstań narodowych (listopadowego 1830 r. i styczniowego 1863 r.) kazimierscy zakonnicy pomagali żołnierzom i ludności cywilnej. Po powstaniu styczniowym duchownych usunięto z klasztoru. Na miejscu pozostał tylko kustosz sanktuarium, ojciec Adrian Gałuszkiewicz. W 1899 r. w murach klasztoru Rosjanie urządzili lazaret. Później znajdowały się tutaj mieszkania prywatne, a w 1918 r. otworzyła tu swoją siedzibę przeniesiona z Nałęczowa Szkoła Rzemiosł. Podczas okupacji hitlerowskiej klasztorny budynek zamieniono na siedzibę gestapo, a piwnice przerobiono na więzienie. Ciała zabitych grzebano w przyklasztornym ogrodzie. Po wojnie do klasztoru powrócili reformaci.
Zobacz również: Kościół Św. Anny w Kazimierzu Dolnym
Większość obecnego wyposażenia kościoła pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Otoczony kultem obraz w ołtarzu, “Zwiastowanie”, powstał w 1590 roku i jest dziełem nieznanego mistrza kazimierskiego, prawdopodobnie Jakuba Tebaldi, zięcia Mikołaja Przybyły. Ołtarz wielki zbudował znany stolarz Wojciech Wnukiewicz, a wyrzeźbił Walenty Charytański. Drewnianą figurę Matki Boskiej i kościelne ławy wykonał Andrzej Badowski. Kościół reformatów jest więc dziełem rodzimych artystów. Mimo burzliwych dziejów, w dużej mierze zachował pierwotny wystrój. Sanktuarium Matki Bożej Kazimierskiej od niemal 400 lat jest znanym ośrodkiem kultu maryjnego na Lubelszczyźnie, do którego przybywają tysiące pielgrzymów z całego kraju. Na dziedzińcu wirydarza stoi drewniana, 25-metrowa studnia z kołowrotem z 1629 roku. Na murze widnieją stacje Męki Pańskiej stworzone w 1814 roku przez anonimowego malarza. W klasztorze zachowała się biblioteka, zawierająca cenne i pięknie zdobione rękopisy z XV i XVI wieku.
Agnieszka Stelmach