Skip to content Skip to left sidebar Skip to footer

Ulice

Kazimierskie ulice i brukowane uliczki zadziwiają niepowtarzalnym klimatem i urodą. Każda z nich ma swoją długą, ciekawą a czasami dramatyczną historię. Główne z nich szczycą się renesansowymi kamienicami, dostojnymi kościołami i dawną zabudową dzielnicy żydowskiej. Jedna z głównych ulic – Senatorska – leży na terenie pierwotnej osady Kazimierz. Wznoszone tutaj od XVI w. murowane domy rozbudowywano i upiększano zwłaszcza w XVII w. Jeszcze w połowie XIX w. mieszkali tutaj potomkowie zamożnych handlarzy zbożem. Słynne renesansowe kamienice przy Senatorskiej świadczą o dawnej świetności miasteczka. Inną ulubioną trasą spacerową jest ul. Lubelska, mająca długą i interesującą historię. Od średniowiecza biegł tędy szlak handlowy do przeprawy wojszyńskiej przez Wąwolnicę do Lublina. Nazwa traktu u podnóża Góry Trzech Krzyży istniała niemal “od zawsze”. To właśnie tutaj znajdują się jedne z najważniejszych miejscowych zabytków: Synagoga, Kościół św. Anny i dawny Szpital dla Ubogich. Dawniej domy wzdłuż ulicy Lubelskiej posiadały lochy wykute w opoce, które służyły jako piwnice do składowania towarów. Jedną z najkrótszych i najbardziej urokliwych uliczek w miasteczku jest Krzywe Koło. Wchodząc w nią od strony Lubelskiej podziwiamy Farę i majestatyczne ruiny Zamku. Całkowicie inną, bardzo nietypową ulicą są tzw. Góry. Do końca XIX wieku wzgórza otaczające Kazimierz Dolny nazywano Górami, a o domach stojących na wysokim cyplu mówiono, że są “wysoko w Górach”. Obecna ulica Góry jest jedną z najpiękniejszych tras spacerowych. Tutejsze sielskie widoki przenoszą nas w romantyczne czasy staropolskich, ziemiańskich majątków.

Jeszcze inny charakter mają ciche uliczki na obrzeżach miasteczka, z wiekowymi chatami, przedwojennymi pensjonatami i drewnianymi domkami z werandami.

Z racji tego, że zjawiskowy Kazimierz Dolny jest miejscem tłumnie odwiedzanym przez turystów, tutejsze ulice słyną z licznych restauracji, kawiarni i artystycznych galerii, w których można nabyć m.in. obrazy miejscowych (i nie tylko) malarzy. Warto też pamiętać, że po kazimierskich brukach przechadzało się i nadal spaceruje wielu znamienitych artystów, sławnych tego świata oraz tłumy zwyczajnych ludzi, którzy kochają to miejsce.

Zachęcamy Was do długich spacerów i poznania historii kazimierskich ulic.


Ulica Krakowska

Najstarsza nazwa tej ulicy to Przewoźna. W 1587 r. nazywano ją Janowiecką, a w 1630 r. Przedmieściem Janowieckim lub Przedmieściem Górnym. Od 1686 r. funkcjonowała jako Krakowskie Przedmieście, do 2 połowy XVIII w. – Przedmieście Górne, a później Krakowskie. Dzisiejsza nazwa ulicy utrzymuje się od okresu międzywojennego.

Na początku tej ulicy (idąc od strony Rynku) stoi narożna piętrowa kamienica z poddaszem z 1928 roku. Dziś to pensjonat “Agharta” oraz galeria sztuki etnicznej. Naprzeciwko, na rogu Krakowskiej i Cmentarnej, znajduje się pensjonat “Pod Wietrzną Górą”. Wewnątrz w sklepionej  sali (obecnie restauracja) w XVI w. mieszkali pierwsi zakonnicy, którzy budowali pobliski klasztor. Na ulicy Krakowskiej znajdziemy także słynną nie tylko w miasteczku, ale i w całej Polsce stylową “Herbaciarnię u Dziwisza”. W XVII w. w miejscu tym istniał dom, przypominający wyglądem zwykłą chałupę. Wewnątrz znajdowała się jednak wielka i przestronna izba z typową kazimierską kolumną międzyokienną. W 1916 r. uwiecznił ją na zdjęciu Juliusz Kłos. Dom podpalono tuż po wyzwoleniu. Kilkadziesiąt metrów dalej stoi typowa kazimierska studnia wybudowana w 1841 roku. Idąc dalej możemy zobaczyć Willę Potworowskich z 1910 roku, będącą pierwszym kazimierskim projektem słynnego architekta Jana Koszczyca-Witkiewicza. Drewniany dom na murowanej podbudówce jest jakby zawieszony na stoku wzgórza wśród dostojnych świerków. Willa Potworowskich stanowi jedno z najwybitniejszych dzieł tego architekta. Mieszkał tutaj niegdyś Stefan Potworowski, znany z pływania po Wiśle w kajakach własnej konstrukcji. Jego żona, Helena, nazywana była w miasteczku Hrabiną. Pod nr 36 znajduje się Dworek zwany Starą Plebanią, parterowy budynek z drewna przeniesiony z karczmisk przez Tadeusza Augustynka, współtwórcę wielu kazimierskich obiektów. Przez wiele lat architekt zajmował z żoną połowę tego domu. Druga jego część należała do Jadwigi Teodorowicz-Czerepińskiej, autorki cennej monografii Kazimierza Dolnego. Przydomowy ogród graniczy z wałem wiślanym.  

Warto wiedzieć, że przy ulicy Krakowskiej wznoszą się zabytkowe spichlerze: Spichlerz Kobiałki, Willa Murka oraz ruiny małego i najbardziej wysuniętego na południe Kazimierza spichlerza z 1. połowy XVII w. Tutaj możemy również zobaczyć ruiny Faktorii Angielskiej z XVII w. Prawdopodobnie niegdyś znajdowała się w niej rezydencja faktora angielskiego (stąd nazwa), w której zatrzymywali się kupcy z Zachodu. Budowla nosiła cechy domu mieszkalnego połączonego ze spichlerzem. W drugiej połowie XIX w. mieściła się tutaj garncarnia Kwaska.

Ulica Krakowska to jedna z najbardziej uczęszczanych tras spacerowych, która zaprowadzi turystów aż do kazimierskich kamieniołomów.

Agnieszka Stelmach

Uliczka Krzywe Koło

Krzywe Koło to jedna z najkrótszych i najbardziej urokliwych uliczek w Kazimierzu Dolnym. Wchodząc w nią od strony ulicy Lubelskiej widzimy Farę i ruiny Zamku. Dawniej domy wzdłuż ulicy Lubelskiej miały lochy wykute w opoce, które służyły jako magazyny i piwnice do składowania towarów. Dojeżdżano do nich od strony Wisły uliczką nazywaną Ku Dzwonnicy lub Ku Farze. W okresie międzywojennym funkcjonowała jako ulica Podgórna. W latach 50. XX wieku słynny architekt Karol Siciński, główny konserwator zabytków i twórca odbudowy Kazimierza Dolnego w latach 1945-1958,  nazwał Ją Krzywe Koło i zmienił jej przebieg. W 1958 roku wybudował tutaj, pod numerem 4, swój dom pięknie wkomponowany w zbocze Góry Krzyżowej. Nieco powyżej znajduje się urokliwy dom malarza Piotra Żółkiewskiego, w którym niegdyś znajdował się sklep z artykułami metalowymi.  Brukowana uliczka Krzywe Koło jest ulubionym miejscem przechadzek turystów.

Agnieszka Stelmach

 

 

 

Ulica Góry

Do końca XIX wieku wzgórza otaczające Kazimierz Dolny nazywano Górami, a o domach znajdujących się na północnym, wysokim cyplu mówiono, że są “wysoko w Górach”. Dzisiejsza ulica Góry (przedłużenie ul. Zamkowej) jest jedną z ładniejszych tras spacerowych w miasteczku. Można tutaj ujrzeć widoki, które przeniosą nas w romantyczne czasy staropolskich, ziemiańskich majątków. W XIX wieku mieli tutaj swoje majątki i folwarki przedstawiciele znanych kazimierskich rodów: Pisulów, Liszewskich, Góreckich i Broniewiczów. W 1823 roku Walenty Broniewicz, szlachcic herbu Radwan, nabył majątek na kazimierskich Górach. Posiadłość usytuowana na tzw. Broniewiczyźnie (okolice dzisiejszej ul. Zbożowej i Nadedworce) otrzymała – od imienia właściciela – nazwę Folwark Walencja (był on usytuowany w miejscu oddalonym o 1,5 km od dzisiejszego pensjonatu Walencja). W 1861 roku majątek po Walentym odziedziczył Józef Broniewicz, wielki patriota i bohater powstania styczniowego. W pierwszych dniach powstańczego zrywu w kazimierskim domu Józefa na Górach mieścił się sztab powstańczy.

Na początku XX wieku na urokliwych i zacisznych Górach znajdowały się popularne wśród letników pensjonaty. Kilka z nich prowadziła wnuczka Józefa Broniewicza, Konstancja, która szczęśliwie dożyła 100 lat. Wnukiem Konstancji był Lech Pietrzak, autor książki „Prawdy i nieprawdy czyli kazimierskie fakty i legendy”, która opowiada wiele ciekawych a czasem żartobliwych opowieści z dawnego Kazimierza.

Podczas przechadzki po kazimierskich Górach można napawać się widokami łagodnych, rozdzielonych mrocznymi wąwozami wzgórz (właśnie tutaj znajduje się wejście do wąwozu zwanego Norowym Dołem), klimatycznych dworków i starych drewnianych domów w ukwieconych ogrodach. Wszechobecna zieleń i cisza dopełniają reszty 🙂

Agnieszka Stelmach

 

 

Zabytki ulicy Senatorskiej

Ulica Senatorska

Ulica Senatorska leży na terenie pierwotnej osady Kazimierz. Początkowo cała ulica wzdłuż rzeczki Grodarz nosiła nazwę „Nadrzeczna”. W 1681 r. (a według innych źródeł w 1630 r.) ustanowiono nazwę “Senatorska” na odcinek od ul. Klasztornej do Wisły. Wznoszone tutaj od XVI w. murowane kamienice rozbudowywano i upiększano zwłaszcza w XVII w.

Na Senatorskiej powstawały kantory magnatów z Wołynia. Jeszcze w połowie XIX w. mieszkali tutaj potomkowie zamożnych handlarzy zbożem. W 1915 roku wszystkie zabudowania ulicy spłonęły w niszczycielskim pożarze. Niektóre kamienice np. pod nr 1, 3, 7 i 9 zostały odbudowane dopiero w latach 80. XX w. według projektu Henryka Dąbrowskiego. Do ich rekonstrukcji wykorzystano stare ryciny i ocalałe fotografie.  

Kamienice przy Senatorskiej, głównej ulicy dawnego Kazimierza, świadczą o świetności tego malowniczego miasteczka.

Najważniejszym zabytkiem jest Kamienica Celejowska z 1635 roku – szczytowe osiągnięcie rodzimego stylu w późnorenesansowej architekturze mieszczańskiej.

Podobnie jak w kamienicach Przybyłów, renesansowa kompozycja architektoniczna budynku znika pod płaskorzeźbą bogatych zdobień. Od 1917 roku Kamienica Celejowska była własnością Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. W 1928 r. architekt Jerzy Siennicki napisał monografię kamienicy oraz nadał jej nazwę Celejowska (od nazwiska bogatego kupca i rajcy miejskiego Bartłomieja Celeja, dla którego ją zbudowano). Od lat 30. XX wieku znajdowały się tu zbiory muzealne Towarzystwa Przyjaciół Kazimierza. Dziś w kamienicy mieści się jeden z pięciu oddziałów Muzeum Nadwiślańskiego.

Kamienica Biała (pod nr 17) pochodzi z 1640 roku, ale jej fragmenty datowane są na XVI wiek. Attyki na fasadzie przypominają te z Kamienicy Celejowskiej, ale w tym przypadku są dużo skromniejsze. Przez wiele lat swoją pracownię miał tutaj malarz Zenon Kononowicz (1903- 1971), znany w Kazimierzu jako “Bosy” lub “Kanon”. Na piętrze mieści się muzeum Oskara Sosnowskiego. W latach 2000-2002 budynek odrestaurowali państwo Bakerowie, o czym informuje tabliczka z napisem: “ Anna Sosnowska-Baker i Edgar Baker jako symbol miłości”. Na bocznej ścianie kamienicy znajduje się balkon Romea i Julii, nazwany tak przez obecnych właścicieli.

Kolejna historyczna kamienica przy Senatorskiej – Kamienica Górskich – zbudowana została przez Wawrzyńca Górskiego na przełomie XVI i XVII wieku. Uwagę zwracają piękne wnętrza z kolebkowymi sklepieniami. Na skromnej fasadzie gmerk Górskich i data 1607 – rok zakończenia budowy. Obecnie mieści się tutaj siedziba władz miasta.

Przy końcu zabytkowej ulicy, w pobliżu Bulwaru Nadwiślańskiego, znajduje się Stara Łaźnia, jedno z najwybitniejszych dzieł słynnego architekta Jana Koszczyca-Witkiewicza z 1921 r. Okazały budynek nosi cechy stylu dworkowego z elementami renesansu lubelskiego i maniery zakopiańskiej.

Na ulicy Senatorskiej mieszą się także galerie artystyczne i restauracje. 

Agnieszka Stelmach

Ulica Lubelska

W zabytkowym Kazimierzu Dolnym każda uliczka ma swoją ciekawą historię. Zapraszamy na przechadzkę ulicą Lubelską, gdzie już w średniowieczu biegł szlak handlowy do Lublina. Zobaczycie tutaj zabytkowe budowle, drewniane chaty i galerie z pięknymi obrazami!

Read More