W obszarze lubelskiego Powiśla, w dolinie rzeki Chodelki zachowały się cztery grody słowiańskie z VIII, IX i X wieku. Największym, zajmującym obszar prawie 9 hektarów, był gród w Chodliku, chroniony systemem potrójnych obwałowań ziemnych. Wraz z przyległymi osadami mieszkało w nim ok. 10 tysięcy osób. Pozostałe grodziska to: Kłodnica, Podgórz (usytuowany na cyplu Skarpy Dobrskiej, skąd roztacza się piękny widok na dolinę Wisły) oraz Żmijowiska w gminie Wilków, oddalone 15 km od Kazimierza Dolnego. To właśnie tutaj znajduje się jedno z najbardziej oryginalnych muzeów w Polsce! Zrekonstruowany gród obronny i osada Słowian z przełomu IX i X wieku jest usytuowana na rozległych łąkach porośniętych wysokimi trawami. Jedno z drzew użytych do konstrukcji wału obronnego ścięto w 888 roku. Dostępu do grodziska strzegła rzeczka Chodelka i rozciągające się wokół niej mokradła. Na pobliskich torfowiskach Słowianie poszukiwali prawdopodobnie rudy żelaza. Dotrwali tak do drugiej połowy X wieku, kiedy gród został spalony i opuszczony. Przez kolejne 1000 lat teren ten zarastał trawą. W 1965 roku odkryto tu resztki budowli, a w 2005 roku Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym rozpoczęło budowę skansenu tematycznego. Na terenie grodziska odbudowano fragmenty wału obronnego, kilka chat, piec garncarski i studnię. Ciekawostką jest, że niepozorny piec garncarski, czyli jama ziemna z glinianą nadstawką, wytwarzał temperaturę do 1000 st. C, a w jego kopule mieściło się 70 garnków. Dawni mieszkańcy nie potrzebowali wędzarni, ponieważ w kurnej chacie wieszali ser lub mięso nad paleniskiem, aby w naturalny sposób się uwędziły. W kuchni używano ziół zbieranych na pobliskich łąkach lub uprawianych w przydomowym ogródku.
Niezwykły skansen w Żmijowiskach jest dostępny dla turystów przez cały rok. W sezonie prowadzone są tutaj eksperymentalne warsztaty archeologii doświadczalnej, w których mogą uczestniczyć wszyscy zainteresowani. Można samemu spróbować, jak ponad 1000 lat temu lepiono garnki, wypalano ceramikę oraz przyrządzano posiłki. Archeologiczne muzeum w iście bajkowej scenerii umożliwia pobyty i działalność grup rekonstruktorskich zafascynowanych okresem średniowiecza. To także świetne miejsce na wszelkie imprezy turystyczne, pobyty integracyjne i dla „zielonych szkół”. Na terenie grodziska znajdują się tablice informacyjne, ale właściwy przewodnik pobiera się z internetu smartfonem za pomocą kodów QR.
Agnieszka Stelmach
Grodzisko Żmijowiska, oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym, tel.; 81 8810277, www.zmijowiska.pl, archeologia@mnkd.pl;
Muzeum dostępne przez cały rok; bilety: wstęp wolny; opłata za udział w zajęciach archeologii doświadczalnej 10 zł.