Agroturystyka

Rozpoczynamy przegląd najbardziej popularnych form wypoczynku w regionie Kazimierza Dolnego. Jedną z nich jest niewątpliwie Agroturystyka.

Postaramy się przedstawić jak wygląda propozycja wypoczynku agroturystycznego na terenie Kazimierza Dolnego i okolic, gdzie coraz większą popularnością cieszą się gospodarstwa agroturystyczne. Przedstawimy wybrane z nich prezentując ich ofertę i sposób na pozyskiwanie gości. Zanim to zrobimy poznajmy podstawowe pojęcia i definicje mówiące o agroturystyce oraz przepisy prawne pozwalające na odpowiednią ocenę wspomnianych gospodarstw.

Agroturystyka jest rodzajem turystyki wiejskiej i charakteryzuje się powiązaniem usług turystycznych z gospodarstwem rolnym. Rytm życia gospodarstwa, wyznaczany terminami prac polowych i porami obrządku przy zwierzętach gospodarskich, przejawiający się charakterystycznymi zapachami, dźwiękami, barwami np. dźwiękiem baniek przy udoju, odgłosami bydła wypędzanego na pastwiska, pianiem kogutów, zapachem świeżego mleka itp. stanowi o niepowtarzalności i unikalności agroturystyki. Dodatkowo bliski kontakt z rodziną rolniczą, u której spędza się czas, możliwość poznania jej historii i zwyczajów, bezpośredniej rozmowy, podzielenia się własnymi troskami i doświadczeniami, serdeczna i gościnna atmosfera domu pozostają w pamięci dłużej niż anonimowy pobyt w najbardziej luksusowym hotelu.

Turystyka wiejska oznacza właściwie każdą formę turystyki odbywającą się w środowisku wiejskim (o charakterze jej decyduje krajobraz, rodzaj zabudowy itp.). Turystyka wiejska wymaga budowy pensjonatów, schronisk, domków letniskowych oraz wykorzystania pokoi gościnnych (także w gospodarstwach rolnych).

Pojęcie turystyki wiejskiej obejmuje różnorakie formy wypoczynku na obszarach wiejskich i jest prawdopodobnie najszerszym spośród zbliżonych do niego pojęć, takich jak turystyka farmerska, zielona, ekologiczna (ekoturystyka) oraz agrarna (agroturystyka).

Turystyka wiejska jest to forma wakacyjnego ruchu turystycznego, powodowanego pragnieniem ciszy i spokoju w wiejskim otoczeniu, z możliwością korzystania z zasobów naturalnych i dziedzictwa kulturowego danego rejonu oraz uczestniczenia w życiu wsi.

Kategoryzacja Bazy Agroturystycznej

W Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” przyjęty system kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej wyróżnia cztery typy zakwaterowania:

• pokoje gościnne,
• samodzielnie jednostki mieszkalne,
• kwatery grupowe,
• przyzagrodowe pola kempingowe.

Dla pokoi gościnnych przyjęto cztery stopnie jakości, dla samodzielnych jednostek mieszkalnych trzy kategorie, a dla kwater grupowych i przyzagrodowych pól kempingowych tylko jedną kategorię STANDARD. Baza agroturystyczna jest więc traktowana przez PFTW „GG” zarówno jako baza agroturystyczna zlokalizowana w czynnych gospodarstwach rolnych, jak i baza noclegowa zlokalizowana na wsi poza tymi gospodarstwami.

Typy zakwaterowania

• pokoje gościnne – pokój spełniający funkcje sypialni dla 1-4 osób z dostępem do łazienki, WC oraz pomieszczeń wspólnych,
• mieszkania wakacyjne – samodzielna jednostka mieszkalna składająca się z minimum 1 sypialni, pokoju wypoczynkowego, łazienki i WC oraz kompletnie wyposażonej kuchni, wynajmowany w całości;
• samodzielne domy wakacyjne – niezależny dom składający się z minimum 1 sypialni, pokoju wypoczynkowego, łazienki i WC, kompletnie wyposażonej kuchni, wynajmowany w całości;
• kwatery grupowe – pomieszczenie sypialne, w którym znajdują się więcej niż 4 miejsca sypialne, z dostępem do łazienki i WC (kwatery te standardem zbliżone są do schronisk młodzieżowych);
• przyzagrodowe pola namiotowe – oferujące turystom miejsce na ustawienie namiotu lub przyczepy kempingowej, dostęp do punktu poboru wody i do WC.

System kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej w Polsce stworzony został w ramach programu TURIN II i jest on systemem całkowicie dobrowolnym. Kategoryzację przeprowadza Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne” na wniosek zainteresowanej strony, czyli w tym przypadku właściciela kategoryzowanego obiektu. Kwaterodawca, który poddał się kategoryzacji uzyskuje prawo do umieszczania swojej oferty w wydawnictwach promocyjnych Federacji. Każda kwatera, która otrzymała określoną kategorie ma prawo posługiwać się znakiem PFTW „Gospodarstwa Gościnne” przez okres dwóch lat. Po tym okresie, w celu utrzymania przywilejów kwatery skategoryzowanej, konieczne jest ponowne wystąpienie do Federacji z wnioskiem i poddanie obiektu inspekcji

Kwatery kategoryzowane są w następujący sposób, od kategorii najniższej do najwyższej

• kategoria standard
• kategoria *
• kategoria **
• kategoria ***Podstawy prawne

Według GUS przez kwaterę agroturystyczną rozumie się pokoje mieszkaniowe i budynki gospodarcze (po adaptacji) rolników wykorzystywane na noclegi dla turystów.

W polskim prawie gospodarczym i turystycznym nie występuje pojęcie kwatery agroturystycznej. Szereg ustaw określa jedynie pojęcie usług świadczonych przez rolników, pokoi gościnnych na terenach wiejskich, itp.Art. 1. ustawy o usługach turystycznych z 29.08.1997 (tekst jednolity w Dz. U. z 2001 r., Nr 55, poz. 578) sformułowaniem „ustawa określa warunki świadczenia, przez przedsiębiorców i przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej … usług turystycznych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej…” wyklucza stosowanie ustawy do usług świadczonych przez rolników, gdyż art. 3 ustawy Prawo gospodarcze z 19.11.1999 (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późniejszymi zmianami) mówi, że „przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa, a także wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawianie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów”. Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. Nr 9, poz. 31 z późniejszymi zmianami) w art. 3 ust. 1a mówi: „za działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy nie uważa się wynajmu pokoi gościnnych w budynkach mieszkalnych na terenach wiejskich osobom przebywającym na wypoczynku, jeżeli liczba pokoi nie przekracza 5”.

Jednocześnie ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity – Dz. U. Nr 14, poz. 176) w art. 21, ust 1. mówi, że: „Wolne od podatku dochodowego (pkt 43) są: dochody uzyskane z tytułu wynajmu pokoi gościnnych, w budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym, osobom przebywającym na wypoczynku oraz dochody uzyskane z tytułu wyżywienia tych osób, jeżeli liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza 5”.

Należy zatem stwierdzić, że prawidłowością polskiego ustawodawstwa jest wyraźne rozgraniczenie prawnych pojęć gospodarstwa rolnego i przedsiębiorstwa, a polskie prawo wyróżnia kilka rodzajów podmiotów prowadzących usługi turystyczne na wsi.

Działalność turystyczna na obszarach wiejskich w Polsce jest podejmowana przez

1. rolników prowadzących gospodarstwa rolne – jako dodatkowa działalność pozarolnicza sprowadzająca się do wynajmu pokoi i miejsc na ustawianie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów,
2. mieszkańców wsi, gospodarstw domowych na wsi nie związanych z gospodarstwem rolnym, a świadczące usługi turystyczne,
3. inne osoby, mieszkające poza wsią – jest to najczęściej działalność gospodarcza, polegająca na prowadzeniu profesjonalnych obiektów noclegowych, lub gastronomicznych.

Można przyjąć, że polskie prawo definiuje działalność agroturystyczną rolników jako wynajem pokoi i miejsc na ustawianie namiotów, sprzedaż posiłków domowych i świadczenie w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

W tej sytuacji istotne znaczenie mogą mieć zapisy kodeksu cywilnego, które mówią, że za gospodarstwa rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami częściowymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W świetle tej definicji świadczenie usług w gospodarstwie rolnym oznacza świadczenie ich w oparciu o zabudowania i grunty tego gospodarstwa, bez zmiany ich charakteru i naruszenia podstawowej funkcji, jaką jest zdolność do produkcji rolnej.

Organizacja Agroturystyki w Polsce

Kluczową rolę w organizacji działalności agroturystycznej spełniają dobrowolne zrzeszenia kwaterodawców, najczęściej noszą nazwę „stowarzyszeń” lub „izb”. Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach nie zarobkowych, które swoją działalność opiera na pracy społecznej członków, dla upowszechnienia wiedzy na temat skutecznych rozwiązań organizacyjnych, czy marketingowych.

Ogólnokrajową reprezentację stowarzyszeń agroturystycznych tworzy Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Ze strony administracji rządowej na rzecz agroturystyki działają dwa resorty. Wiodącą rolę spełnia Ministerstwo Rolnictwa, poprzez podporządkowane mu Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich (z Oddziałami w Poznaniu i Krakowie) oraz Ośrodki Doradztwa Rolniczego. Istnieją one we wszystkich województwach, posiadają także terenowe placówki lokalne. W Ośrodkach powołano stanowiska specjalistów ds. agroturystyki.

Przy udziale ośrodków doradztwa rolniczego organizowane są liczne konkursy i inne imprezy, jak

• konkurs na najlepiej działające gospodarstwo agroturystyczne „Zielone Lato”, przeprowadzany w dwóch etapach: wojewódzkim i ogólnopolskim,
• festyny i imprezy folklorystyczne,
• doroczny konkurs potraw domowych,
• konkursy lokalne, jak święto suszonej śliwki, piknik rodzinny itd.

Inne konkursy o charakterze ogólnopolskim, regionalnym czy lokalnym, jak konkurs piosenki ludowej, konkurs piosenki biesiadnej czy regionalnej, konkursy wielkanocne oraz bożonarodzeniowe, konkurs „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”, „Piękna Wieś”, „Estetyzacja zagród i wsi”. Centrum Doradztwa zajmuje się również działalnością szkoleniową i wydawniczą, organizuje targi, wystawy i seminaria naukowe i popularno-naukowe.

Z merytorycznego punktu widzenia najważniejszym organem rządowym jest Departament Turystyki w Ministerstwie Gospodarki oraz współdziałające z nim odpowiednie wydziały (o różnych nazwach, często w brzmieniu: Wydział Kultury, Sportu i Turystyki lub Wydział Polityki Regionalnej) Urzędów Wojewódzkich.
Działalność resortów w zakresie popierania rozwoju agroturystyki już obejmuje większość wskazanych niżej kierunków:

• inicjatywa legislacyjna,
• koordynowanie, inicjowanie i rozszerzenie współpracy międzyresortowej,
• stała współpraca z Ośrodkami Doradztwa Rolniczego,
• prowadzenie działalności promocyjnej na rzecz agroturystyki, m. in. W polskich centrach informacyjnych uruchomionych w krajach zachodnich (Nowy York, Rzym, Sztokholm, Londyn, Bruksela, Amsterdam. Kolonia), przez udział w obcych i organizowanie własnych targów turystycznych oraz dofinansowanie wydawnictw promocyjnych,
• stała współpraca i pomoc związkom gmin oraz turystycznym izbom i stowarzyszeniom regionalnym.

W Polsce działa 121 stowarzyszeń agroturystycznych, z których 45, a więc 37,9%, jest zarejestrowanych w Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”.
Najwięcej stowarzyszeń (25) zarejestrowanych jest w województwie warmińsko-mazurskim, a następnie w świętokrzyskim (11), wielkopolskim (11), podlaskim (10) oraz lubelskim, dolnośląskim i zachodniopomorskim (po 9). Najmniej takich stowarzyszeń istnieje w województwach opolskim i lubuskim (po 2) oraz śląskim, gdzie działają tylko 3.

Największym zgłoszonym stowarzyszeniem agroturystycznym w kraju jest Stowarzyszenie Agroturystyczne „Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne Bieszczady” z siedzibą w Lesku, działające na terenie województwa podkarpackiego i skupiające 227 kwaterodawców oraz dysponujące 2550 miejscami noclegowymi.

Duże stowarzyszenia agroturystyczne to Jurajskie Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej z siedzibą w Zrębicach, działające w województwie śląskim i skupiające 115 kwaterodawców, tyle samo obiektów noclegowych oraz znaczną liczbę miejsc (brak szczegółowych danych).

Inne stowarzyszenia o znacznym potencjale recepcyjnym to: Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych „Ekorozwój-Mazury” w Kruklankach w województwie warmińsko-mazurskim, skupiające 45 kwaterodawców dysponujących 590 miejscami noclegowymi;

• Mazowiecko-Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne w Hołowczycach w województwie mazowieckim, skupiające 54 kwaterodawców dysponujących 350 miejscami;
• Beskidzkie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Chata” z siedzibą w Bielsku-Białej na terenie województwa śląskiego, zrzeszające 57 kwaterodawców i dysponujące w swoich obiektach 868 miejscami;

Baza Agroturystyczna w Polsce

Najwięcej kwaterodawców agroturystycznych działa w województwach: małopolskim (875), warmińsko-mazurskim (750), podlaskim (561), pomorskim (517) i podkarpackim (501), najmniej zaś w opolskim (48), kujawsko-pomorskim (71) i śląskim (136). Podobnie kształtują się relacje, jeśli chodzi o liczbę miejsc noclegowych w obiektach agroturystycznych; wyróżniającymi się województwami są: małopolskie (9263 miejsc), warmińsko-mazurskie (6000), pomorskie (5553) i podlaskie (5424).

Najmniejszą agroturystyczną bazą noclegową dysponują województwa: kujawsko-pomorskie (531 miejsc) i opolskie (580).

Znaczny potencjał kwater agroturystycznych ma pięć województw górskich (dolnośląskie, opolskie, śląskie, małopolskie i podkarpackie), które łącznie skupiają 1900 kwaterodawców oraz 21024 miejsc noclegowych, co stanowi 40% ogółu bazy agroturystycznej. Dwa województwa nadmorskie (zachodniopomorskie i pomorskie) skupiają 793 kwaterodawców i 8516 miejsc noclegowych, czyli 16,6% tego rodzaju bazy. Na województwa pojezierne (kujawsko-pomorskie, lubuskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie) przypada 1347 kwaterodawców oraz 11332 miejsc noclegowych, czyli 21,4% miejsc tego typu w kraju.

Korzyści z agroturystyki dla gospodarstwa, wsi oraz turystów

Dla gospodarstwa i wsi:

• Wykorzystanie wolnych zasobów
• Dodatkowy dochód
• Nowe miejsca pracy
• Poprawa infrastruktury wiejskiej
• Aktywizacja społeczności wiejskiej
• Integracja środowiska wiejskiego
• Zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi
• Estetyzacja wsi
• Kontakt z innymi wzorcami kulturowymi
• Rozwój osobowy mieszkańców wsi

Dla turystów

• Aktywny wypoczynek na wsi
• Poznanie cyklu produkcji żywności
• Korzystanie ze świeżej żywności
• Kontakt ze zwierzętami
• Uczestniczenie w życiu gospodarstwa rolnego
• Bezpośredni kontakt z miejscową ludnością
• Poznanie kultury regionu
• Zdobywanie nowych umiejętności
• Rozwijanie zainteresowań
• Bezpośredni kontakt z przyrodą

Rynek Agroturystyki (popyt)

Z wyników otrzymanych badań, jakie zostały przeprowadzone wśród turystów gospodarstw wiejskich wynika, że typowi goście agroturystyczni to:

• mieszkańcy bloków dużych i średnich miast;
• rodziny średnio zamożne, pracujące w tzw. budżetówce;
• osoby z wykształceniem średnim i wyższym;
• rodzice z dziećmi w wieku szkolnym lub przedszkolnym;
• rodziny przeważnie 3-4 osobowe, nastawione na pobyt 2-4 tygodniowy;
• posiadacze samochodów osobowych;
• rzadko nastawieni tylko na pobyt, chętnie zwiedzają okolicę, korzystają z atrakcji oferowanych dzieciom, interesują się ciekawostkami turystycznymi;
• cenią ciszę, przestrzeń, kameralność i kontakt z przyrodą.

Tyle teorii. Czas na zapoznanie się z propozycjami z naszego regionu. To w następnym odcinku.